Naamgeving zouten in verband met Binas tabel 66G

Naamgeving zouten in verband met Binas tabel 66G

Aanleiding

In oktober 2022 is de 7e editie van Binas havo/vwo verschenen. In deze nieuwe editie is tabel 66G opgenomen met regels over de IUPAC-naamgeving. De auteursteams van Chemie en Chemie Overal hebben na zorgvuldig overleg een besluit genomen over het inpassen van de voorkeursbenaming voor zouten van IUPAC uit 2017 in de leerboeken.

Overwegingen

Allereerst is gekeken naar bijlage III bij de nieuwe syllabus en de wijze waarop de naamgeving van stoffen in de centrale examens van de laatste jaren voorkomt. Het criterium van leerbaarheid en consistentie is ook belangrijk bij het al of niet volledig doorvoeren van de nieuwe voorkeursnaamgeving. Ook de afstemming in de hele linie van vmbo t/m vwo en het gebruik van de naamgeving bij biologie, natuurkunde en andere vakken is van belang. Bovendien moet de maatschappelijke herkenbaarheid van scheikunde door de nieuwe naamgeving voor de leerlingen niet moeilijker worden. Ook is gekeken naar het gebruik van de naamgeving in het vervolgonderwijs en het bedrijfsleven.

IUPAC-naamgeving van de verschillende groepen stoffen

Vooralsnog wordt de naamgeving op grond van bovenstaande overwegingen als volgt in de boeken verwerkt.

1. Moleculaire stoffen uit twee atoomsoorten, de binaire moleculaire stoffen: specificatie M1-2. Bijvoorbeeld koolstofdioxide. Geen aanpassing nodig.

2. Naamgeving zeven niet-ontleedbare moleculaire stoffen: zuurstof etc.
   In Binas staat het voorbeeld dizuurstof. Dit betekent een ingreep voor alle scheikunde-, natuurkunde- en biologieboeken, ook vmbo en NaSk van B t/m vmbo.
   We volgen specificatie M1-1, waarin de naam zuurstof etc. is genoemd.

3. Naamgeving zouten zonder wisselende ionlading
   Voor zouten als calciumchloride en natriumoxide was het gebruik van di- of tri in de namen tot nu toe niet juist. De tot nu toe gebruikte naamgeving is algemeen aanvaard en volgens IUPAC nog steeds correct. Deze wordt in de boeken niet aangepast.
   Gezien de leerbaarheid is het niet wenselijk om zowel de gebruikelijke én de nieuwe IUPAC naamgeving aan te leren. We willen in deze eerst een aantal jaren zien hoe dit in de centrale examens gebruikt wordt.

4. Naamgeving zouten met wisselende ionlading
   Voor deze zouten is tot nu toe de notatie met Romeinse cijfers (bijvoorbeeld ijzer(III)chloride) de enig juiste notatie geweest. Docenten hebben hun uiterste best gedaan om aan te leren dat bijvoorbeeld bij zouten de naam ijzertrichloride fout is.
   Volgens Binas tabel 66G is ijzertrichloride echter de voorkeursbenaming en volgens de voetnoot is ijzer(III)chloride algemeen aanvaard. De impact van deze wijziging reikt tot en met het vmbo. Deze wijziging is in het belang van de leerbaarheid, mits deze over de hele linie in alle boeken worden doorgevoerd. In de boeken wordt de naamgeving met Romeinse cijfers aangeleerd en genoemd dat de schrijfwijze met di, tri ook voorkomt. In toetsen zijn beide schrijfwijzen juist.

5. Trijodide en tris(jodide)
   Dit is een uitzondering op de nieuwe IUPAC-regel. We zullen deze naamgeving niet doorvoeren omdat de algemeen aanvaarde naamgeving ijzer(III)jodide of ijzertrijodide bij leerlingen niet tot verwarring leidt en de IUPAC voorkeursnaamgeving wel.

6. Heteropolyatomische entiteiten
   We handhaven de algemeen aanvaarde namen, bijvoorbeeld calciumfosfaat, omdat de IUPAC voorkeursnaamgeving onlogisch en lastiger is.

7. Zouten met kristalwater
   Volgens specificatie M1-11 moeten leerlingen de notatie van kristalwater herkennen, maar hoeven ze geen systematische naam te kunnen geven. We zullen de algemeen aanvaarde naam, bijvoorbeeld kopersulfaatpentahydraat, blijven gebruiken, maar niet naar formules vragen als deze naam gegeven is.

8. Het afbreekstreepje
   Tussen twee dezelfde klinkers van verschillende lettergrepen moet een afbreekstreepje, bijvoorbeeld koolstofmono-oxide. Verder zijn afbreekstreepjes toegestaan, als dat in het belang van de leesbaarheid is. Dit wordt in de boeken doorgevoerd.