15 maart 2022
Elisabethdorp: Een Belgendorp in de Bokkeduinen
De geschiedenis van de Belgische vluchtelingen
Vluchtelingen in oorlogstijd
Opvang van vluchtelingen
Vluchtelingen in oorlogstijd komen in de geschiedenis vaker voor. Zo vluchtten in de eerste maanden van de Eerste Wereldoorlog honderdduizenden Belgen naar het neutrale Nederland. Zij ontsnapten aan Duitse soldaten die huizen plunderden en willekeurige burgers executeerden. Voornamelijk na de val van Antwerpen in oktober 1914 trokken vele Belgische militairen en burgers naar de grensgebieden in Nederland. De Nederlandse autoriteit had haar handen vol aan het opvangen van deze vluchtelingen. De geschiedenis van de Belgische vluchtelingen is een geschikte vergelijking om je leerlingen aan het denken te zetten over oorlog, geweld en het helpen van mensen in nood.
De Duitse invasie van België
In de ochtend van 4 augustus 1914 staken de eerste Duitse soldaten de Belgische grens over. In de stad Wezet in de provincie Luik stuitte het keizerlijke Duitse leger op heftige weerstand van het Belgische leger. De brug over de Maas was opgeblazen en bij het aanleggen van een noodbrug sneuvelden meerdere Duitse soldaten. Uit wraak executeerden Duitse soldaten enkele burgers en in de dagen erna verwoestten ze meerdere Belgische dorpen en steden. Zo doodden Duitse soldaten honderd inwoners van Soumagne en op 8 augustus staken zij het stadje Herve in brand. Ook na 8 augustus stopten deze wreedheden niet. Vluchtelingen maakten door heel België deze gruwelheden bekend en zo wisten de meeste Belgen wat hen nog te wachten stond. Voor velen was dat reden genoeg om te vluchten.
De eerste stroom Belgische vluchtelingen
Meteen na de Duitse inval staken de eerste vluchtelingen de Limburgse grens over. Deze groep groeide naarmate het Duitse leger meer delen van België veroverde. In september 1914 belegerde het Duitse leger Antwerpen en op 6 oktober riep het stadsbestuur de inwoners op om de stad te verlaten. Deze vluchtten massaal en ze kwamen voornamelijk in Zeeland en West-Brabant terecht. Vanuit Antwerpen was Roosendaal het eerst bereikbare
station en de aanloop van vluchtelingen was hier enorm. Uiteindelijk vluchtten meer dan een miljoen Belgen (burgers en militairen) naar Nederland. Dit had voor Nederland grote gevolgen.
Nederlandse gastvrijheid
De Duitse invasie schokte Nederland. Alle gruwelverhalen over executies en moordpartijen zorgden ervoor dat in Nederland de bereidheid om te helpen groot was. Voornamelijk in de grensgebieden namen de meeste Nederlandse gezinnen vluchtelingen in huis, maar desondanks was dat niet voldoende om iedereen onderdak te bieden. De regering probeerde de druk op de grensgebieden te verkleinen door vluchtelingen op andere plekken in Nederland onder te brengen.
Vluchtelingen in Amersfoort
Zo nam ook Amersfoort bijna twintig duizend mensen op, waarvan de eersten op 10 oktober 1914 arriveerden. Deze groep bestond uit burgers en militairen. Militairen verbleven in de Juliana van Stolbergkazerne en burgers kregen op diverse plekken in de stad een veilig onderkomen. In 1915 kwam een tweede groep vluchtelingen naar Amersfoort. Deze betrof voornamelijk de vrouwen en kinderen van geïnterneerde Belgische militairen. Het stadsbestuur van Amersfoort liep echter tegen problemen aan. De meeste vrouwen uit de tweede groep vluchtelingen hadden niet voldoende geld om voor zichzelf te zorgen. Bovendien groeide de Amersfoortse bevolking en daardoor werd woonruimte schaars. Daarom startte het stadsbestuur in juli 1915 met de bouw van een Belgisch dorp in de Bokkeduinen: Elisabethdorp.
Elisabethdorp
Het dorp bevond zich aan de Barchman Wuytierslaan en bood ruimte aan ongeveer 1600 mensen. Hierin verbleven alleen vrouwen en kinderen van Belgische militairen. Om de goede zeden te bewaren stond het dorp niet in de buurt van het interneringskamp Zeist waar de militairen zaten. Het dorp kenmerkte zich door de typische houten huisjes. Verder waren er eigen winkels, een kerk en een eigen ziekenhuis. Voor jongens werd er een jongensschool opgericht en voor meisjes een meisjesschool. De Rockefeller Foundation stelde voor vrouwen naaimachines beschikbaar, zodat zij wat geld konden bijverdienen. In 1918 keerden de meeste Belgische vluchtelingen na de wapenstilstand weer terug. De houten huisjes werden ontmanteld om vervolgens in het verwoeste België weer te worden opgebouwd. Als dank voor de Nederlandse gastvrijheid bouwden Belgische militairen op de Amersfoortse Berg het Belgenmonument.
Auteur
Noordhoff
Kennispartner van leergierig Nederland
We willen dat iedereen kan leren naar zijn volste vermogen. Daarom leveren we content, digitale oplossingen en services. Voor iedereen die leert, van basisschool tot professional. Noordhoff brengt je verder.
